Trung tâm Văn hóa Quảng Nam
Đình làng Hội An - Nơi lưu dấu lịch sử - văn hóa
Đình làng Hội An, xã Tiên Châu có niên đại hơn 150 năm. Đây là ngôi đình duy nhất còn lại ở vùng trung du bán sơn địa huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam.
Lịch sử và kiến trúc
Người khởi xường, vận động xây dựng Đình làng Hội An vào khoảng năm 1870 là Phó bảng Nguyễn Đình Tựu (1828 - 1888), Đốc học Quảng Nam, Tế tửu Quốc tử giám. Năm Tự Đức thứ 21 (1868), sau khi đỗ Phó Bảng, ông được bổ làm Tu soạn, lãnh chủ sự Hộ bộ. Năm Tự Đức thứ 22 (1869) ông được tiến cử vào Dục Đức Đường dạy Hoàng tử Ưng Chân (sau này là vua Dục Đức) rồi chuyển sang Tán Mông Đường làm Tán Thiện Phán độc ti dạy Ưng Đường (con nuôi thứ 2 của vua Tự Đức), sau đó giữ chức Thị giảng học sĩ. Khi làm Đốc học Quảng Nam, ông đã dạy nhiều học trò đỗ đạt cao như Tiến sĩ Huỳnh Thúc Kháng, cháu gọi Nguyễn Đình Tựu bằng cậu ruột, Phó bảng Nguyễn Duy Hiệu, lãnh tụ Nghĩa Hội Quảng Nam... Nguyễn Đình Tựu là người đầu tiên có đóng góp rất lớn trong việc xây dựng Đình làng Hội An, để tri ân và thờ cúng các bậc tiền nhân đã khai phá lập làng, với uy tín của một danh sĩ, vị quan lớn, việc xây dựng đình làng được đông đảo thân hào và người dân trong tổng, trong làng đồng tình hưởng ứng.
Việc xây dựng đình làng lúc bấy giờ do ông Nguyễn Đình Dương, là Chánh tổng Tổng Tiên Quý, huyện Hà Đông cùng các vị thân hào triển khai thực hiện. Việc đóng góp xây dựng đình được triển khai trong toàn dân, tùy theo gia cảnh. Sau một năm chuẩn bị cây gỗ, vật liệu Đình làng Hội An được khởi công xây dựng. Phần mộc của ngôi đình do thợ mộc Văn Hà (nay thuộc xã Tam Thành, huyện Phú Ninh) đảm nhiệm, ngoài ra còn sử dụng những người thợ giỏi trong làng cũng tham gia vào việc xây dựng Đình làng Hội An. Sau hơn hai năm, ngôi đình đã được hoàn thiện.
Ban đầu, không gian đình làng gồm 5 kiến trúc. Bên cạnh ngôi nhà Tự (đình chính), còn có nhà kho, nhà hội, nhà Thủ Hộ và về sau dân làng còn xây thêm nhà thờ Bà Tư (là người có công hiến đất, góp tiền với làng để xây đình và tổ chức cúng tế). Phía trước đình chính có bức bình phong xây bằng đá núi, vữa vôi, có đắp nổi chữ 福 (Phước) bằng những mảnh sành sứ. Khu khuôn viên đình làng có tường kiên cố bằng vật liệu đá, vữa vôi đường, có cổng đi vào từ hướng Đông. Hai bên cổng đắp hai câu đối: “Bá niên tố trứ thanh danh địa/ Tứ diện hoành khai đạo nghĩa môn” (tạm dịch là: Thanh danh của vùng đất được tạo dựng từ hàng trăm năm/Cửa đạo đức nghĩa nhân theo đó cũng được lan truyền bốn phương. Phía trên trụ biểu đình có chữ “Tiên Hội Môn”. Do biến thiên của lịch sử và chiến tranh, hiện nay, đình làng chỉ còn lại ở chính diện là ngôi nhà tự Hiền và kế bên trái là nhà kho - nơi cất giữ vật dụng, tài sản của làng phục vụ cho việc cúng tế.
Lưu giữ những giá trị văn hóa
Hằng năm hoặc vài ba năm, tùy thuộc vào điều kiện của làng mà người dân tổ chức lễ Kỳ yên và rước sắc. Lễ tế diễn ra trong một ngày rưỡi đến ba ngày để cúng thành hoàng làng, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, đất nước an bình, làng xóm yên vui. Ngày Kỳ yên cũng là ngày tế Tiền Hiền - Hậu Hiền. Theo Nhà nghiên cứu Tôn Thất Hướng, nghi thức rước sắc phong thành hoàng được tổ chức từ sau năm Duy Tân thứ 3 (1909), thành hoàng làng Hội An được phong sắc với mỹ hiệu là Bảo an chánh trực hựu thiên đôn ngưng Bổn cảnh thành hoàng chi thần. Lễ rước sắc có quy mô rất lớn, có kiệu long đình rất uy nghi. Sắc thần được để tại đình trong suốt thời gian lễ và đến chiều ngày cuối cùng thì tổ chức lễ hồi sắc, đưa sắc thần về lại nhà Thủ sắc. Sau các phần nghi thức lễ cúng tế là phần hội. Đây là phần sôi động tươi vui nhất trong kỳ lễ, các trai thanh gái tú gặp gỡ và không ít đôi đã kết nghĩa nhân duyên. Lễ hội là dịp trưng bày tài nghệ, sự khéo léo của dân làng như phụ nữ thi tài làm bánh, thổi xôi (qua lễ vật dâng cúng), các nghệ nhân giới thiệu tài chưng kết bằng hoa quả, cây lá, giới thiệu bộ đỉnh đồng, lọ cắm hoa...
Trải qua hơn 150 năm, Đình làng Hội An là nơi lưu giữ những sắc thái văn hóa đặc trưng của cư dân Tiên Phước xưa, là nơi người dân thể hiện lòng tri ân đối với bậc tiền nhân, những người đã có công khai hoang lập làng trong thời kỳ “mở cõi” ở vùng đất Tiên Phước và cả những người có công với làng sau này. Từ những giá trị lịch sử văn hóa, nghệ thuật của di tích Đình làng Hội An, những năm gần đây, chính quyền địa phương đã có những việc làm thiết thực như khoanh vùng bảo vệ, huy động các nguồn lực tiến hành trùng tu cấp thiết đối với di tích Đình Làng Hội An.
Các hạng mục như tường rào, cảnh quan khuôn viên và hai kiến trúc còn lại của Đình làng Hội An được tu bổ, khắc phục tình trạng hư hại, xuống cấp ở các cấu kiện gỗ, đồng thời hạn chế tối đa sự tác động của con người đối với đình làng. Những lễ thức tín ngưỡng dân gian của cộng đồng làng xã được phục hồi đã tạo nên một không khí sống động về giá trị văn hóa phi vật thể vốn có của Đình làng Hội An xưa. Các ngành chức năng ở địa phương đã có nhiều cố gắng và sự đầu tư lập hồ sơ khoa học đề nghị xếp hạng di tích Đình Làng Hội An. Ngày 21/7/2014 UBND tỉnh Quảng Nam đã có Quyết định số 2276/QĐ-UBND xếp hạng Đình làng Hội An là di tích văn hóa lịch sử cấp tỉnh.
Nguyễn Thị Kim ThiệnNgười khởi xường, vận động xây dựng Đình làng Hội An vào khoảng năm 1870 là Phó bảng Nguyễn Đình Tựu (1828 - 1888), Đốc học Quảng Nam, Tế tửu Quốc tử giám. Năm Tự Đức thứ 21 (1868), sau khi đỗ Phó Bảng, ông được bổ làm Tu soạn, lãnh chủ sự Hộ bộ. Năm Tự Đức thứ 22 (1869) ông được tiến cử vào Dục Đức Đường dạy Hoàng tử Ưng Chân (sau này là vua Dục Đức) rồi chuyển sang Tán Mông Đường làm Tán Thiện Phán độc ti dạy Ưng Đường (con nuôi thứ 2 của vua Tự Đức), sau đó giữ chức Thị giảng học sĩ. Khi làm Đốc học Quảng Nam, ông đã dạy nhiều học trò đỗ đạt cao như Tiến sĩ Huỳnh Thúc Kháng, cháu gọi Nguyễn Đình Tựu bằng cậu ruột, Phó bảng Nguyễn Duy Hiệu, lãnh tụ Nghĩa Hội Quảng Nam... Nguyễn Đình Tựu là người đầu tiên có đóng góp rất lớn trong việc xây dựng Đình làng Hội An, để tri ân và thờ cúng các bậc tiền nhân đã khai phá lập làng, với uy tín của một danh sĩ, vị quan lớn, việc xây dựng đình làng được đông đảo thân hào và người dân trong tổng, trong làng đồng tình hưởng ứng.
Việc xây dựng đình làng lúc bấy giờ do ông Nguyễn Đình Dương, là Chánh tổng Tổng Tiên Quý, huyện Hà Đông cùng các vị thân hào triển khai thực hiện. Việc đóng góp xây dựng đình được triển khai trong toàn dân, tùy theo gia cảnh. Sau một năm chuẩn bị cây gỗ, vật liệu Đình làng Hội An được khởi công xây dựng. Phần mộc của ngôi đình do thợ mộc Văn Hà (nay thuộc xã Tam Thành, huyện Phú Ninh) đảm nhiệm, ngoài ra còn sử dụng những người thợ giỏi trong làng cũng tham gia vào việc xây dựng Đình làng Hội An. Sau hơn hai năm, ngôi đình đã được hoàn thiện.
Ban đầu, không gian đình làng gồm 5 kiến trúc. Bên cạnh ngôi nhà Tự (đình chính), còn có nhà kho, nhà hội, nhà Thủ Hộ và về sau dân làng còn xây thêm nhà thờ Bà Tư (là người có công hiến đất, góp tiền với làng để xây đình và tổ chức cúng tế). Phía trước đình chính có bức bình phong xây bằng đá núi, vữa vôi, có đắp nổi chữ 福 (Phước) bằng những mảnh sành sứ. Khu khuôn viên đình làng có tường kiên cố bằng vật liệu đá, vữa vôi đường, có cổng đi vào từ hướng Đông. Hai bên cổng đắp hai câu đối: “Bá niên tố trứ thanh danh địa/ Tứ diện hoành khai đạo nghĩa môn” (tạm dịch là: Thanh danh của vùng đất được tạo dựng từ hàng trăm năm/Cửa đạo đức nghĩa nhân theo đó cũng được lan truyền bốn phương. Phía trên trụ biểu đình có chữ “Tiên Hội Môn”. Do biến thiên của lịch sử và chiến tranh, hiện nay, đình làng chỉ còn lại ở chính diện là ngôi nhà tự Hiền và kế bên trái là nhà kho - nơi cất giữ vật dụng, tài sản của làng phục vụ cho việc cúng tế.
Lưu giữ những giá trị văn hóa
Hằng năm hoặc vài ba năm, tùy thuộc vào điều kiện của làng mà người dân tổ chức lễ Kỳ yên và rước sắc. Lễ tế diễn ra trong một ngày rưỡi đến ba ngày để cúng thành hoàng làng, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, đất nước an bình, làng xóm yên vui. Ngày Kỳ yên cũng là ngày tế Tiền Hiền - Hậu Hiền. Theo Nhà nghiên cứu Tôn Thất Hướng, nghi thức rước sắc phong thành hoàng được tổ chức từ sau năm Duy Tân thứ 3 (1909), thành hoàng làng Hội An được phong sắc với mỹ hiệu là Bảo an chánh trực hựu thiên đôn ngưng Bổn cảnh thành hoàng chi thần. Lễ rước sắc có quy mô rất lớn, có kiệu long đình rất uy nghi. Sắc thần được để tại đình trong suốt thời gian lễ và đến chiều ngày cuối cùng thì tổ chức lễ hồi sắc, đưa sắc thần về lại nhà Thủ sắc. Sau các phần nghi thức lễ cúng tế là phần hội. Đây là phần sôi động tươi vui nhất trong kỳ lễ, các trai thanh gái tú gặp gỡ và không ít đôi đã kết nghĩa nhân duyên. Lễ hội là dịp trưng bày tài nghệ, sự khéo léo của dân làng như phụ nữ thi tài làm bánh, thổi xôi (qua lễ vật dâng cúng), các nghệ nhân giới thiệu tài chưng kết bằng hoa quả, cây lá, giới thiệu bộ đỉnh đồng, lọ cắm hoa...
Trải qua hơn 150 năm, Đình làng Hội An là nơi lưu giữ những sắc thái văn hóa đặc trưng của cư dân Tiên Phước xưa, là nơi người dân thể hiện lòng tri ân đối với bậc tiền nhân, những người đã có công khai hoang lập làng trong thời kỳ “mở cõi” ở vùng đất Tiên Phước và cả những người có công với làng sau này. Từ những giá trị lịch sử văn hóa, nghệ thuật của di tích Đình làng Hội An, những năm gần đây, chính quyền địa phương đã có những việc làm thiết thực như khoanh vùng bảo vệ, huy động các nguồn lực tiến hành trùng tu cấp thiết đối với di tích Đình Làng Hội An.
Các hạng mục như tường rào, cảnh quan khuôn viên và hai kiến trúc còn lại của Đình làng Hội An được tu bổ, khắc phục tình trạng hư hại, xuống cấp ở các cấu kiện gỗ, đồng thời hạn chế tối đa sự tác động của con người đối với đình làng. Những lễ thức tín ngưỡng dân gian của cộng đồng làng xã được phục hồi đã tạo nên một không khí sống động về giá trị văn hóa phi vật thể vốn có của Đình làng Hội An xưa. Các ngành chức năng ở địa phương đã có nhiều cố gắng và sự đầu tư lập hồ sơ khoa học đề nghị xếp hạng di tích Đình Làng Hội An. Ngày 21/7/2014 UBND tỉnh Quảng Nam đã có Quyết định số 2276/QĐ-UBND xếp hạng Đình làng Hội An là di tích văn hóa lịch sử cấp tỉnh.
Ý kiến bạn đọc
Bạn cần đăng nhập với tư cách là Thành viên chính thức để có thể bình luận
Những tin mới hơn
Những tin cũ hơn
Audio Phát thanh - Tuyên truyền
Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
Văn bản
Thống kê
- Đang truy cập8
- Hôm nay833
- Tháng hiện tại29,221
- Tổng lượt truy cập1,231,471